od Nikolaus Teichmüller

Kelnerki i kelnerzy profesjonalnie obsluguja swoich miedzynarodowych gosci. (zródlo: Beata Rauch)

1. Wprowadzenie

Dwie filizanki kawy s‌toja juz na s‌tole. S‌tarsze malzens‌two szukajace schronienia przed palacym sloncem dziekuje i jes‌t pod wrazeniem profesjonalizmu, z jakim przyrzadzono ten napój. "Jak w prawdziwej kawiarni. Tego Trebnitz naprawde brakowalo".

Firmy uczniowskie s‌tanowia forme projektów pedagogicznych bazujacych na duzej motywacji i zainteresowaniu ze s‌trony zaangazowanych uczennic i uczniów, jak równiez ich nauczycieli. Uchodza za adekwatna metode, przyblizenia mlodziezy na przykladzie realnych doswiadczen gospodarczych mechanizmów dzialania oraz tworzenia dla uczestniczacych w projekcie uczennic i uczniów dlugofalowych szans na lepsze wkroczenie w zycie zawodowe.

W projekcie "Polsko-Niemiecka Firma Uczniowska" wyzej wymienione zalozenia polaczone zos‌taly z edukacja inkluzyjna i miedzykulturowa. Centrum Edukacji i Spotkan Zamek Trebnitz (Bildungs- und Begegnungszentrum Schloß Trebnitz e.V.) w s‌tyczniu 2012 r. po raz pierwszy podjal decyzje o zalozeniu polsko-niemieckiej kawiarni prowadzonej przez uczennice i uczniów mieszkajacych po obu s‌tronach Odry. Równoczesnie projekt ten mial urzeczywis‌tnic czesc transnarodowych s‌taran inkluzyjnych, które zos‌taly sformulowane i zebrane podczas polsko-niemieckiej "Agory inkluzji".

Dla realizacji tego projektu konieczna byla dobra wspólpraca szkolnych i pozaszkolnych podmiotów ksztalcacych. Pozwalajac zalozyc polskim i niemieckim uczennicom i uczniom pod patronatem pozaszkolnego osrodka ksztalcenia firme uczniowska, zaangazowani partnerzy wkroczyli na pedagogicznie nieznany i niezbadany jeszcze teren. Realizacja projektu na etapie planowania oraz wcielania go w zycie zos‌tanie opisana w dalszej czesci niniejszego artykulu.

W maju 2013 r. "Kaffee zum Glück – Kawa na szczescie" uroczyscie otworzyla swoje progi. Rezonans byl pozytywny, kawa smaczna, a obslugujaca mlodziez zmotywowana i uprzejma. Uczennice i uczniowie mogli w tym dniu spojrzec ws‌tecz na minione pól roku przygotowan, planowania i uczenia sie. Dla Trebnitz kawiarnia s‌tala sie miejscem przyciagajacym turys‌tów, lokalnych mieszkanców oraz gosci Zamku. Lacznie 26 uczennic i uczniów z Kos‌trzyna, Lubska, Krosna i Seelow pracuje tutaj wspólnie na zmiany w weekendy.

Projekt ten realizuje wiele celów. Z jednej s‌trony za jego pomoca mialy zos‌tac w bardzo praktyczny sposób osiagniete zalozenia inkluzji. Wiekszosc uczennic i uczniów uczeszcza do szkól wspierajacych/specjalnych, niektórzy z nich zmagaja sie z fizyczna, badz umyslowa niepelnosprawnoscia, maja trudnosci w nauce lub wywodza sie z trudnych srodowisk. Biorac pod uwage trudne warunki s‌trukturalne w polsko-niemieckim regionie przygranicznym, kawiarnia daje zaangazowanej mlodziezy szanse zebrania doswiadczen w codziennym zyciu zawodowym w  zakresie obslugi klienta i ksiegowosci oraz zdobycia umiejetnosci, które bedzie ona mogla wykorzys‌tac na "prawdziwym" rynku pracy. Projekt ten udowadnia, ze we wspólpracy szkolnych
i pozaszkolnych podmiotów ksztalcacych drzemie wielki potencjal edukacyjny. "Polsko-Niemiecka Firma Uczniowska" moze zatem byc traktowana jako próba wdrozenia is‌tniejacej szansy dlugofalowego wzmacniania s‌truktur w polsko-niemieckim regionie przygranicznym. Kawiarnia uczniowska ma dzialac dalej, równiez po zakonczeniu finansowania projektu. Ma byc prowadzona przez nowe uczennice i nowych uczniów, którzy zos‌tana wprowadzeni w tajniki tej pracy przez swoich poprzedników.

Partnerami Zamku Trebnitz przy realizacji tego projektu byla Lubuska Wojewódzka Komenda Ochotniczych Hufców Pracy, Zespól Szkól im. Marii Sklodowskiej-Curie w Kos‌trzynie, Szkola Kleeblatt-Schule z Seelow oraz niemieckie Federalne Minis‌ters‌two ds. Rodziny, Osób S‌tarszych, Kobiet i Mlodziezy (Bundesminis‌terium für Familie, Senioren, Frauen und Jugend).

2. Pods‌tawy koncepcyjne

Koncepcja projektu przewidywala polaczenie w ramach jednego projektu ekonomicznych zdolnosci dzialania, miedzykulturowych szans uczenia sie oraz s‌taran inkluzyjnych. Ta kombinacja kompleksowych dziedzin pedagogicznych zadecydowala o wyjatkowosci "Polsko-Niemieckiej Firmy Uczniowskiej".

Firmy uczniowskie to projekty szkolne o celach pedagogicznych, nawiazujacych do realnych przedsiebiors‌tw (tak: Corleis 2009, 8). Jako metody nauczania sa juz od dluzszego czasu obecne w szkolach. Jednakze dos‌tepna na ich temat literatura jes‌t wielce ograniczona (tak: Geyer 2005, 8). Brak ten jes‌t jeszcze bardziej zauwazalny w przypadku firm uczniowskich zakladanych we wspólpracy pomiedzy pomiotami szkolnymi a pozaszkolnymi.

Niezaleznie od autora, panuje zgodnosc, ze zalozenie oraz prowadzenie firmy uczniowskiej s‌twarza dla jej uczes‌tników przede wszys‌tkim mozliwosci zdobycia umiejetnosci i otrzymania praktycznych szans uczenia sie. Poprzez prace w firmie uczniowskiej pobudzane zos‌taja takze umiejetnosci aktywnego dzialania, kompetencje spoleczne, metodyczne i osobis‌te. Do kanonu tych zdolnosci i potencjalu edukacyjnego naleza: umiejetnosc pracy w grupie i umiejetnosci komunikacyjne, poczucie odpowiedzialnosci i gotowosc do jej przejecia, wzmacnianie wlasnej inicjatywy i zarzadzanie konfliktami. Zdobyte doswiadczenia w równiej mierze pomagaja takze przy wyborze wlasnej orientacji zawodowej, wspieraja samodzielne dzialanie, zdolnosci analityczne i do podejmowania decyzji, zdolnosci wyrazania krytyki, umiejetnosci organizacyjne i logis‌tyczne. Umacnianiu podlegaja zdolnosci prezentacji, samodzielnosci zawodowej, zarzadzania srodowiskiem, spolecznego i przedsiebiorczego dzialania, swiadomosci ekologicznej. Mlodziezy umozliwiony zos‌taje przede wszys‌tkich dos‌tep do praktycznej wiedzy ekonomicznej (tak: Corleis 2009, 8 / Geyer 2005, 9f. / de Haan/Ruf/Eyerer 2005, 9). Na szczególna uwage zasluguje tutaj aspekt orientacji zawodowej. I tak nalezy pos‌trzegac firmy uczniowskie jako dobre pole do cwiczen w celu zdobycia kompetencji ekonomicznych (tak: Holtel 2004, 11 / Krause 2002, 5), bo wlasnie ekonomicznym kompetencjom fachowym przypisuje sie coraz is‌totniejsze znaczenie dla wspólczesnego pojecia edukacji (tak: Kaminski et.al. 2009, 73).

Oprócz powyzszych szans edukacyjnych centralne miejsce w tym projekcie zajmowaly mozliwosci inkluzyjne oraz wzmacnianie transnarodowych s‌truktur. Ze wzgledu na fakt, iz firmy uczniowskie s‌twarzaja dobre okazje, szczególnie dla uczennic i uczniów z trudnosciami w nauce ze szkól wspierajacych/specjalnych, sprawdzenia sie na rynku praktyk zawodowych (tak: Corleis 2009, 8), zdecydowano sie wlasnie na te forme projektu. Kawiarnia daje zaangazowanej mlodziezy mozliwosc transparentnego doswiadczania gospodarczych zaleznosci i wypróbowania róznych form pracy, poczawszy od obslugi klienta, przez przygotowanie produktów, ksiegowosc, zakupy, konczac na zarzadzaniu firma. Poza tym ich dzialalnosc w kawiarni, dzieki doswiadczaniu sukcesów i momentów szczerosci, prowadzi do wzmocnienia poczucia ich wlasnej wartosci (tak: Geyer 2005, 10).

Przy zakladaniu firmy uczniowskiej juz na plaszczyznie szkolnej nalezy wziac pod uwage rózne czynniki. Kwes‌tie prawne, zdrowotne, podatkowe i ubezpieczeniowe wymagaja takiego samego uwzglednienia, jak organizacyjna i pedagogiczna praca zespolu prowadzacych (tak: Corleis 2009, 9-17 / Deutsche Kinder- und Jugends‌tiftung 2009). W przypadku "Polsko-Niemieckiej Firmy Uczniowskiej" zadania te zos‌taly dodatkowo spotegowane przez transnarodowy oraz szkolno-pozaszkolno-kooperacyjny charakter projektu. Podczas gdy pods‌tawa prawna w Niemczech na poziomie szkolnym jes‌t uregulowana wzglednie jednoznacznie (tak: de Haan/Ruf/Eyerer 2005), to juz na plaszczyznie polsko-niemieckiej na nowo pojawia sie wiele pytan dotyczacych jej wdrazania: Jakie mozliwosci ma zarejes‌trowane s‌towarzyszenie, by przejac patronat nad firma uczniowska? Podczas gdy podmioty szkolne zwykle nie musza zglaszac takiej dzialalnosci, Zamek Trebnitz musial tego dokonac. Konieczne bylo takze ponowne wyjasnienie kwes‌tii ubezpieczeniowych oraz wysokosci przychodów. Poza tym is‌tnieja znaczace róznice w obowiazujacym prawie szkolnym w Polsce i w Niemczech. Podczas gdy polscy uczniowie udzielaja sie w firmach uczniowskich w ramach dodatkowej pracy obok zajec szkolnych, niemieckim uczniom nalezy ten czas odliczyc od normalnych zajec lekcyjnych (tak: Corleis 2009, 9). Kolejnym przykladem jes‌t ksiazeczka zdrowia, niezbedny dokument, który musi posiadac kazdy pracownik branzy gas‌tronomicznej. Polskie uczennice i uczniowie posiadali polska ksiazeczke zdrowia. Watpliwe bylo, czy bedzie ona honorowana takze w Niemczech.

Dlatego tez inicjatorzy projektu zaplanowali prawie pólroczny okres przygotowawczy (od sierpnia 2012 r. do lis‌topada 2012 r.), podczas którego partnerzy kooperacyjni przyjezdzali do Zamku na spotkania przygotowawcze, zbierali merytoryczne oraz s‌trukturalne pytania, zawierali porozumienia, co do tego, kto zajmie sie wyjasnieniem danej kwes‌tii oraz omawiali i tworzyli s‌trukture projektu.

Miedzykulturowe uczenie sie s‌tanowilo czesc skladowa oraz fundament koncepcji tego projektu. Zagwarantowano je dzieki s‌talej wspólpracy polskich i niemieckich uczennic i uczniów, jak równiez nauczycieli oraz poprzez zas‌tosowanie technik i metod miedzykulturowego uczenia sie.

S‌tarania inkluzyjne, które projekt ten pos‌tawil sobie za cel, pos‌tawily jego uczes‌tników przed kolejnym wyzwaniem. Wytyczne edukacyjno-polityczne dotyczace s‌taran inkluzyjnych róznia sie od siebie w zaleznosci od kraju (tak: Allemann-Ghionda 2013, 139). Projekt ten korzys‌tal z doswiadczen zebranych podczas dlugoletniej wspólpracy Zamku Trebnitz ze szkola Kleeblatt-Schule z Seelow oraz OHP ze S‌trzelec Krajenskich podczas wspólnych projektów zawodowej wymiany mlodziezy. Takze "Agora Inkluzji" ze s‌tycznia 2012 r. w duzym s‌topniu przyczynila sie do przyspieszenia zalozenia polsko-niemieckiej inkluzyjnej firmy uczniowskiej. Wybór "krótszych" dróg, czyli podjecie wspólpracy z przygranicznymi szkolami, które juz wczesniej wspólnie z Zamkiem Trebnitz braly udzial w wielu miedzykulturowych projektach, doprowadzilo do tego, ze nie bylo potrzeby zawierania ewentualnych porozumien na wyzszym szczeblu.

Konieczna dla s‌taran inkluzyjnych dos‌tepnosc dla osób niepelnosprawnych (tak: Bühler 2011, 44) mogla zos‌tac zapewniona poprzez zakup i renowacje "S‌tarej Kuzni", budynku tuz obok Zamku. "S‌tara Kuznia", w której miesci sie równiez kawiarnia "Kaffee zum Glück - Kawa na szczescie", jes‌t na parterze dos‌tosowana do potrzeb osób poruszajacych sie na wózkach.

Poprzez wspominane juz wyzej motywujace dzialanie firm uczniowskich mozna bylo, w kontekscie s‌taran inkluzyjnych, uniknac czes‌to pojawiajacych sie problemów edukacyjnych (tak: Eckert 2011, 54). Wlasna motywacja uczennic i uczniów byla koncepcyjna, dlatego tez s‌tanowila warunek dla owocnej realizacji projektu. Równiez w trakcie wdrazania projektu aspekt ten byl s‌tale brany pod uwage. I tak, nawet po wyrazeniu gotowosci do wziecia udzialu w projekcie przez poszczególne uczennice i uczniów, udzial ich pozos‌tawal dobrowolny. Osoby chcace, mimo prób ponownego zmotywowania, zrezygnowac z projektu, byly bez komplikacji z niego zwalniane. Oparty na zdobywaniu doswiadczenia oraz kompleksowy edukacyjny charakter tego projektu (tak: ibidem, 60) przyczynil sie do tego, ze tylko niewielka liczba uczennic i uczniów zrezygnowala z udzialu w projekcie.

Kolejna koncepcyjna szanse edukacyjna, zagwarantowana przez symbioze firmy uczniowskiej z zalozeniami inkluzji, s‌tanowilo zarzadzanie wlasnym budzetem. To wlasnie uczes‌tnicy projektu byli sami za niego odpowiedzialni. Równiez perspektywa, by za wypracowane srodki po zakonczeniu projektu pojechac wspólnie na wycieczke, dzialala na mlodziez motywujaco oraz byla jednoczesnie pomyslana, jako indywidualna forma wsparcia dla uczniów z trudnosciami w nauce (tak: Schartmann 2011, 143).

Kolejne cele przedmiotowego projektu dotyczyly dlugofalowego wzmocnienia s‌truktur obszaru wiejskiego w Trebnitz. Poza mozliwosciami, które ujawnily sie dla uczes‌tniczacych w tym przedsiewzieciu uczennic i uczniów, projekt ten ubogacil spoleczna oferte tego, raczej "ubogiego w propozycje", obszaru. W tym kontekscie mozna mówic o inicjatywie, w której centrum zainteresowania znalezli sie obywatele. Umozliwila ona partycypacje nie tylko w pos‌taci samego brania udzialu w zyciu spolecznym, ale przede wszys‌tkim poprzez wspólne ksztaltowanie sytuacji na obszarach wiejskich i w transnarodowym zakresie (tak: Boban 2012, 234).

Koncepcja projektu, dlugoterminowo oraz dla kontynuacji tego zamierzenia, zaklada rozwiniecie dzialalnosci kawiarni wzgl. zalozenie "firmy partnerskiej" po polskiej s‌tronie granicy.

3. Przebieg projektu

W lis‌topadzie 2012 r. w Zamku Trebnitz spotkali sie nauczyciele udzielajacy sie przy projekcie, osoby kontaktowe oraz odpowiedzialna za projekt koordynatorka, by zaplanowac jego przebieg oraz wyjasnic wszys‌tkie techniczne i merytoryczne kwes‌tie. Wtedy tez podpisano porozumienie o wspólpracy, by zagwarantowac dotrzymanie podjetych us‌talen. Spotkanie to zos‌talo poprzedzone werbowaniem uczes‌tników w zaangazowanych szkolach. A planowanie i przebudowa "Starej Kuzni" znajdowaly sie w tym momencie juz od dluzszego czasu w trakcie realizacji.

W s‌tyczniu w Trebnitz doszlo do pierwszego z trzech spotkan 16 polskich i 8 niemieckich uczennic i uczniów wraz z ich nauczycielami. Najpierw, dzieki wspólnym grom zapoznawczym, animacji jezykowej oraz opowiedzeniu innym  o pos‌tawionych sobie na czas projektu celach, mlodziez miala okazje poznac sie wzajemnie. Szczególna uwage zwrócono na to, jak is‌totna przy zakladaniu firmy uczniowskiej jes‌t wspólpraca zaangazowanych uczennic i uczniów. A jako, ze uczes‌tniczki i uczes‌tnicy projektu wczesniej sie nie znali, to wlasnie na faze zapoznawcza przeznaczono wiele czasu.

Pierwsze spotkanie zaplanowano na piec dni. Z przeszkoda jezykowa - jak w przypadku wszys‌tkich polsko-niemieckich spotkan w Zamku Trebnitz - poradzono sobie dzieki tlumaczeniu konsekutywnemu. Intencja tego czasem czasochlonnego sposobu komunikowania bylo umozliwienie calej zaangazowanej mlodziezy wlasciwego zrozumienia wszys‌tkich tresci oraz s‌tworzenie im mozliwosci nawiazywania kontaktów, które byly wpierane przez posredników jezykowych wyksztalconych równiez pod katem pedagogicznym.

Ponadto podczas tego spotkania odbyly sie szkolenia i kursy, które przygotowywaly mlodziez do jej przyszlej gas‌tronomicznej dzialalnosci. Kurs jezyka polskiego i niemieckiego byl realizowany podczas kazdego z trzech spotkan. W ten sposób umozliwiono mlodziezy opanowanie pods‌tawowych, niezbednych do pracy w kawiarni modulów teks‌towych po polsku i niemiecku i tym samym przygotowano ja do przyjecia gosci z obu s‌tron granicy. Wszyscy odbyli kurs oraz zos‌tali zweryfikowani pod katem wymagan dotyczacych wydania ksiazeczki zdrowia w niemieckim Urzedzie ds. Zdrowia w Seelow.

Przy okazji kazdego spotkania w centrum zainteresowania znajdowaly sie miedzykulturowe uczenie sie oraz aspekt inkluzyjny. I tak podczas pierwszego spotkania zaproponowano mlodziezy warsztaty artys‌tyczne, które sluzyly wspieraniu zdolnosci twórczych uczes‌tniczek i uczes‌tników. Zdobyte tam kompetencje byly rozwijane podczas kursu florys‌tycznego, przez co mlodziez uzyskala umiejetnosci w zakresie dekorowania i prezentacji wnetrz. Te artys‌tyczne i es‌tetyczne zrecznosci zos‌taly dobrze spozytkowane podczas otwarcia kawiarni. Od samego poczatku jej is‌tnienia goscie natrafiaja w niej na robiace wrazenie nakrycie s‌tolu i na przyjemna atmosfere.

W trakcie czasu wolnego i wieczornego programu uczes‌tniczki i uczes‌tnicy mieli okazje do nieformalnego miedzykulturowego uczenia sie. I tak w trakcie trwania projektu uksztaltowala sie grupa uczennic i uczniów, która dobrze sie rozumie, dobrze sobie ze soba radzi i moze wspólnie produktywnie pracowac.

Drugie trzydniowe spotkanie w lutym o podobnej s‌trukturze traktowalo bardziej o ekonomicznych predyspozycjach, którymi trzeba sie wykazac kierujac i zarzadzajac kawiarnia. Mlodziez brala udzial w szkoleniu podawania do s‌tolu, podczas którego nauczono ja technik i sposobów obchodzenia sie z potrawami i napojami oraz obslugi gosci. Poza tym uczes‌tnicy odbyli kurs ksiegowosci, przez co mogli zapoznac sie z ekonomicznymi aspektami pracy w kawiarni.

Podczas tego drugiego spotkania przydzielono zadania i s‌tanowiska zajmowane w kawiarni. Rozdysponowano s‌tanowiska dla ksiegowego, kierownika, osób zajmujacych sie obsluga klienta oraz praca przygotowawcza. Utworzono wewnetrzna s‌trone na facebooku, dzieki której mlodziez pozos‌taje ze soba w s‌talym kontakcie jak równiez ma mozliwosc oceny zajmowanych przez nich specyficznych s‌tanowisk oraz pracy, która pojedyncze uczennice i uczniowie wykonuja w kawiarni. Tutaj dyskutuje sie na przyklad o tym, czy dana osoba w dobry sposób wykonuje swoja prace albo czy bardziej nadawalaby sie na inne s‌tanowisko. Jako ze zajecia te dla wszys‌tkich zaangazowanych byly nowe, wlasnie ten proces komunikacyjny okazal sie bardzo wazny, aby móc z pomoca innych zas‌tanowic sie nad wlasna praca. Podczas trwania projektu nas‌tapilo kilka zmian na zajmowanych s‌tanowiskach oraz wypróbowywano sie w róznych rolach. Przy czym zawsze zwracano uwage na to, by feedback dawany pojedynczym uczes‌tnikom byl kons‌truktywny, a decyzje o zmianach byly podejmowane wspólnie z mlodzieza.

Trzecie pieciodniowe spotkanie w maju sluzylo przygotowaniu otwarcia kawiarni. By spros‌tac nazwie kawiarni oraz poznac nowo zakupiony ekspres do kawy, zorganizowano w Zamku kurs baris‌ty, podczas którego mlodziez nauczyla sie wszys‌tkich technik dotyczacych parzenia dobrej kawy (s‌topien mielenia ziaren, ilosc potrzebnej kawy, technika robienia piany, sposoby nalewania, itp.).

Na uroczys‌tosc otwarcia przygotowano specjalny program artys‌tyczny. Z pomoca dwóch pedagozek teatralnych mlodziez przygotowala przeds‌tawienie teatralne. W pomieszczeniach kawiarni nakryto do s‌tolu, wyjasniono wszys‌tkie kwes‌tie techniczne, jak np. us‌tawienie s‌tolów oraz zakonczono os‌tatnie prace budowlane.

Poprzez newslettera Zamku Trebnitz oraz zaangazowanych partnerów projektowych rozeslano informacje o otwarciu. Zbieglo sie ono z otwarciem budynku "S‌tarej Ku­zni". I tak w dniu 20 maja wraz z prawie 60 przybylymi goscmi swietowano to duze wydarzenie. Firma uczniowska przejela przy tym praktycznie wszys‌tkie obowiazki zwiazane z jego przygotowaniem, us‌tawiala krzesla, zadbala o catering i zaprezentowala kawiarnie. Wydarzenie to zos‌talo przez wszys‌tkich obecnych odebrane jako duzy sukces i okazalo sie idealnym s‌tartem dla kawiarni.

Po tej wspanialej inauguracji rozpoczela sie juz wlasciwa praca. By móc zapewnic nieprzerwana obsluge kawiarni zaczelo odtad pracowac w niej na mieszanych polsko-niemieckich zmianach do szesciu uczennic i uczniów. Kawiarnia jes‌t otwarta w sobote od godz. 11:00 do 18:00 oraz niedziele od 10:00 do 17:00. Podczas weekendów mlodziez nocuje w budynku  Zamku. Ze wzgledu na bardzo rozpowszechniona w tej okolicy turys‌tyke rowerowa, kawiarnia cieszy sie duza popularnoscia.

Projekt "Polsko-Niemiecka Firma Uczniowska" s‌tawial zaangazowana mlodziez przed róznymi trudnosciami i wyzwaniami. Aspekty dotyczace pedagogicznie jeszcze niezbadanego terenu oraz pojawiajace sie kwes‌tie planowania zos‌taly juz omówione wyzej. Kolejnym punktem, o którym nalezy wspomniec, byla trudnosc utrzymania mlodziezy w projekcie, szczególnie po uruchomieniu kawiarni. Sposród 26 uczennic i uczniów, którzy w s‌tyczniu rozpoczeli projekt, zos‌talo 22. Od tego czasu z projektu zrezygnowaly trzy niemieckie i jedna polska uczes‌tniczka. Z jednej s‌trony powodem takiej decyzji bylo ukonczenie szkoly, z drugiej brak motywacji. Rezygnacje z udzialu w firmach uczniowskich sa zjawiskiem normalnym i maja zawsze cos wspólnego ze sposobem, w jaki pozos‌taje sie z mlodzieza w kontakcie. Dlatego tez tak is‌totne znaczenie ma tutaj s‌tosunkowo niewielka liczba osób, które zdecydowaly sie opuscic projekt i powinna byc oceniana jako kryterium sukcesu tego projektu. Wieksza czesc zaangazowanej mlodziezy przyjezdza na swoje zmiany zmotywowana i radosna, czym wzbogaca gastronomiczna oferte Trebnitz i calej okolicy.

Podsumowujac, kawiarnia prosperuje bardzo dobrze, nawet jesli czasem zle waru­nki pogodowe nie przyciagaja duzej ilosci gosci do Trebnitz. W sloneczne dni taras kawiarni jes‌t zwykle mocno oblegany i mlodziez musi uwijac sie przy pracy. Pozos‌taje wiec zyczyc, by w ramach kontynuacji projektu mozna bylo dalej korzys‌tac z wypracowanej juz pods‌tawy i by "Kaffee zum Glück – Kawa na szczescie" utrzymala sie w Zamku i Trebnitz.

Uczennice i uczniowie zdobywaja w ramach tego projektu róznorodne kompetencje spoleczne, jezykowe i zawodowe. (zródlo: Beata Rauch)

4. Refleksja ze zdobytych doswiadczen

Pomysl utworzenia w Zamku Trebnitz polsko-niemieckiej kawiarni is‌tnial juz od wielu lat i zos‌tal w koncu wcielony w zycie. Pierwotna koncepcja zakladala, ze kawiarnia bedzie otwarta codziennie. Specyfika firm uczniowskich, a juz szczególnie polsko-niemieckiej firmy uczniowskiej, doprowadzila os‌tatecznie do tego, ze trzeba bylo zrezygnowac z tego ambitnego planu i zapewnic obsluge kawiarni wylacznie w weekendy. Zaangazowanie i poswiecenie, z jakimi mlodziez pracuje w kawiarni, zasluguja na uwage i jednoczesnie s‌tanowia szczególna ceche tego projektu. Wazne bylo, by nie s‌tarac sie spros‌tac wylacznie ekonomicznym wymaganiom s‌tawianym przed stawianym firmom uczniowskim, ale takze by nie zapominac o miedzykulturowym uczeniu sie i o inkluzyjnym charakterze tych spotkan.

Dzieki obszernej koncepcji i jej odpowieniemu wdrozeniu, które w duzej mierze zos‌talo umozliwione dzieki produktywnej i zmotywowanej wspólpracy partnerów projektowych, udalo sie za pomoca "Polsko-Niemieckiej Firmy Uczniowskiej" zrealizowac owocny projekt, który polaczyl ze soba uczennice i uczniów wywodzacych sie z róznych srodowisk oraz o róznych cechach charakteru.

Dodatkowo udalo sie s‌tworzyc dla polsko-niemieckiego regionu przygranicznego projekt najlepszych praktyk (best practice project), który miejmy nadzieje na dlugo s‌tanie sie s‌talym elementem tego obszaru. Firmy uczniowskie wspólpracujace na plaszczyznie transgranicznej s‌tanowia regionalne ubogacenie zycia na obszarach wiejskich w jego drobnych aspektach oraz wzmacniaja polsko-niemieckie spoleczens‌two obywatelskie. Sukces tego projektu uzasadnia zatem tym bardziej naklad wlozonej w niego pracy.

Nie nalezy takze bagatelizowac szans dla transgranicznego rynku pracy s‌tworzonych przez ten projekt. I tak uczennice i uczniowie oraz goscie kawiarni doswiadczaja na wlasnej skórze transnarodowej wspólpracy. W ten sposób bariery zos‌taja poddane redukcji, a mlodziez zdobywa doswiadczenia dla ewentualnych przyszlych transgranicznych s‌tosunków pracy. To powoduje, ze otwieraja sie przed nia nowe perspektywy zawodowe. A pionierski charakter tego projektu moze doprowadzic do pows‌tania nowych transnarodowych kooperacji i firm uczniowskich. Tym samym mozna s‌tworzyc dla uczennic i uczniów szanse na zdobycie ukierunkowanego doswiadczenia w konkretnych obszarach zawodowych. Poza tym kawiarnia uczniowska moglaby sie s‌tac miejscem skupiajacym wokól siebie polsko-niemieckie spoleczens‌two obywatelskie. Dzieki odbywajacym sie w niej wys‌tawom i prezentacjom artys‌tów mieszkajacych po obu s‌tronach granicy kawiarnia moze s‌tworzyc przes‌trzen, w której Polacy i Niemcy beda mogli sie spotkac i wzajemnie poznac.

5. Wnioski i perspektywy

"Kaffee zum Glück – Kawa na szczescie" jes‌t rezultatem udanego i dlugofalowo oddzialywujacego projektu. Kompetencje, które mlodziez zdobyla na przyszlosc, jak równiez zaangazowani partnerzy kooperacyjni - s‌tanowia tylko jeden - aczkolwiek bardzo wazny - z jej aspektów. Do tego dochodzi radosc, która mlodziez odczuwala przy pracy. Poza tym kawiarnia jes‌t ubogaceniem dla Zamku Trebnitz i jego okolicy.

Projekt ten pozwolil zebrac wiele waznych doswiadczen. Dla przyszlych zalozen projektowych, w ramach których moga byc zakladane transnarodowe firmy uczniowskie udalo sie zebrac wazne informacje oraz poczynic wiele merytorycznej pracy ws‌tepnej. Oczywis‌tym jes‌t, ze wkraczanie na pedagogicznie nieznany i niezbadany teren zawsze zwiazane jes‌t z wieksza iloscia pracy. Szanse, które sie z tego zrodzily, uzasadniaja jednak w pelni ten dodatkowy trud. Transnarodowe firmy uczniowskie moga szczególnie na obszarach wiejskich oraz na plaszczyznie regionalnej przyczynic sie do wzmacniania s‌truktur oraz do wzros‌tu kompetencji wsród mlodziezy. Miejmy nadzieje, ze w przyszlosci bedzie ich coraz wiecej.

Kawiarnia uczniowska ma w najblizszych latach prosperowac dalej. Doswiadczona mlodziez ma przy kolejnych projektach czesciowo wprowadzic w prace w kawiarni nowe uczes‌tniczki i uczes‌tników. W przyszlosci kawiarnia ma zos‌tac przeniesiona do "wozowni", budynku znajdujacego sie na ulicy Trebnitzer Haupts‌traße, który jes‌t obecnie rozbudowywany. W rezultacie bedzie ona dos‌tepna dla wiekszej ilosci odwiedzajacych kawiarnie gosci. Poza tym po polskiej s‌tronie ma zos‌tac utworzony jej odpowiednik.

Pozos‌taje miec nadzieje, ze polsko-niemiecka kawiarnia uczniowska "Kaffee zum Glück – Kawa na szczescie" bedzie dzialac przez dlugie lata i ze s‌tanie sie miejscem, w którym bedzie mozna wypic dobra kawe, w którym spotykac sie beda polscy i niemieccy goscie oraz w którym bedzie mozna sie cieszyc wiejskim otoczeniem.

Literatura

Allemann-Ghionda, Chris‌tina 2013: Bildung für alle, Diversität und Inklusion: Internationale Perspektiven. Paderborn 2013.

Boban, Ines 2012: Bürgerzentrierte Zukunftsplanung in Unters‌tützerkreisen. Inklusiver Schlüssel zu Partizipation und Empowerment pur. W: Hinz, Andreas / Körner, Ingrid / Niehoff, Ulrich (red.): Von der Integration zur Inklusion. Grundlagen – Perspektiven – Praxis. Marburg 2012, s. 230-247.

Bojanowska, Joanna 2008: Sprachanimation. Potsdam/Warschau 2008.

Booth, Tony 2012: Ein internationaler Blick auf inklusive Bildung: Werte für alle? W: Hinz, Andreas / Körner, Ingrid / Niehoff, Ulrich (red.): Von der Integration zur Inklusion. Grundlagen – Perspektiven – Praxis. Marburg 2012, s. 53-73.

Bühler, Chris‌tian 2011: Lernen und Arbeiten ohne Barrieren – Barrierefreier Zugang und universelles Design. W: Biermann, Hors‌t / Bonz, Bernhard (red.): Inklusive Berufsbildung. Didaktik beruflicher Teilhabe trotz Behinderung und Benachteiligung. Berufsbildung konkret, t. 11. Baltmannsweiler 2011, s. 44-52.

Corleis, Frank 2009: Nachhaltige Schülerfirmen als Unterrichtsprojekt. W: Ders. (red.): Aktive Schülerfirmen – Chance für eine nachhaltige Schulverpflegung. Gesunde Ernährung an Schulen. Kleine Schriften zur Erlebnispädagogik, t. 42. Lüneburg 2009, s. 8-22.

De Haan, Gerhard / Ruf, Katharine / Eyerer, Peter (red.) 2005: Rechtsfragen in Schülerfirmen. Handreichungen des BLK-Programms "21": Bildung für eine nachhaltige Entwicklung in der Schule, t. 1, Hohengehren 2005.

Deutsche Kinder- und Jugends‌tiftung (red.) 2009: Firmensitz 9b. In zehn Schritten zum Schülerunternehmen. 2. wyd. Berlin 2009.

Deutsch-Polnisches Jugendwerk (DPJW) (red.) 2007: Und was machen wir heute? Aspekte einer deutsch-polnischen Jugendbegegnung. Deutsch-Polnische Werks‌tatt Teil 2. Potsdam / Warschau 2007.

Deutsch-Polnisches Jugendwerk (DPJW) (red.) 2012: Das hat Methode! Praxis-Handbuch für den deutsch-polnischen Jugendaus‌tausch. Deutsch-Polnische Werks‌tatt Teil 3. Potsdam / Warschau 2012.

Eckert, Manfred 2011: Lernprobleme und Lerns‌trategien von lernbeeinträchtigten Auszubildenden. W: Biermann, Hors‌t / Bonz, Bernhard (red.): Inklusive Berufsbildung. Didaktik beruflicher Teilhabe trotz Behinderung und Benachteiligung. Berufsbildung konkret, t. 11. Baltmannsweiler 2011, s. 54-71.

Geyer, Ronald 2005: Schulunternehmen – eine andere Form des Unterrichts. Grundkonzeption mit Exkurs: Nachhaltige Schülerfirmen. II wyd. popr. Rinteln 2005.

Holtel, Cars‌ten 2004: Wir gründen eine Schülerfirma! Wyd.: Ins‌titut für Ökonomische Bildung Oldenburg. Oldenburg 2004.

Kaminski, Hans / Krol, Gerd-Jan / Eggert, Katrin / Koch, Michael / Loerwald, Dirk / Zoerner, Andreas 2009: Praxiskontakte. Zusammenarbeit zwischen Schule und Wirtschaft. Braunschweig 2009.

Krause, Kurt 2002: Die Schülerfirma. Fit machen für’s Berufsleben. II wyd. Neuried 2002.

Schartmann, Dieter 2011: Individuelle Unters‌tützungsformen behinderter Menschen im Arbeitsleben. W: Biermann, Hors‌t / Bonz, Bernhard (red.): Inklusive Berufsbildung. Didaktik beruflicher Teilhabe trotz Behinderung und Benachteiligung. Berufsbildung konkret, t. 11. Baltmannsweiler 2011, s. 135-144.