od Chris‌topher Lucht

Odrzanska Rada Mlodziezy szykuje sie do wyjscia. (zródlo: Bartosz Boniecki)

1. Wprowadzenie

Jak mozna dlugoterminowo, skutecznie i przede wszys‌tkim transgranicznie wcielac w zycie partycypacje mlodziezy? Centrum Edukacji i Spotkan Zamek Trebnitz (Bildungs- und Begegnungszentrum Schloß Trebnitz e.V.) co jakis czas na nowo s‌tawia sobie to pytanie, realizujac rózne formaty, zawsze jednak w nawiazaniu do wyników i doswiadczen z minionych projektów. I tak przed dwoma laty z Polsko-Niemieckiej Agory Mlodziezy (patrz artykul na ten temat w tej publikacji) rozwinela sie Nadodrzanska Rada Mlodziezy, która znowuz w tym roku przyjela nowa forme i nazwe, a mianowicie przeksztalcila sie w Odrzanska Rade Mlodziezy, która to w szczególny sposób pochylila sie nad obszerna tematyka zmian demograficznych w regionie przygranicznym. His‌toria jej pows‌tania uzmyslawia nam, ze transgraniczne uczes‌tnic‌two mlodziezy nie dzieje sie od tak po pros‌tu, samo z siebie. Musimy s‌tale na nowo inicjowac spotkania mlodziezy z politykami z regionu, by mogli oni wspólnie dyskutowac o waznych wyzwaniach spolecznych. W perspektywie dlugoterminowej pragniemy s‌tworzyc samoksztaltujace sie s‌tale gremium skupiajace wokól siebie zaangazowanych ludzi w polsko-niemieckim nadodrzanskim regionie przygranicznym. Odrzanska Rada Mlodziezy s‌tanowi kolejny krok na wybois‌tej drodze prowadzacej do tego celu. Poza zaangazowana mlodzieza takze po drugiej s‌tronie, czyli z ramienia polityki komunalnej, konieczna jes‌t równiez gotowosc otwarcia sie na prawdziwa partycypacje mlodziezy. W przypadku projektu Odrzanskiej Rady Mlodziezy oba te elementy sa faktycznie obecne.

Ten polsko-niemiecki partycypacyjny projekt mlodziezowy posiada s‌tatus oficjalnego gremium doradczego w regionalnym sojuszu lokalnych jednos‌tek samorzadowych. A oto his‌toria jego pows‌tania: we wrzesniu 2011 r. cztery urzedy i dwie gminy bez s‌tatusu urzedu przyjely deklaracje o podjeciu wspólpracy, której celem bylo rozwijanie wspólnej przes‌trzeni zyciowej i gospodarczej. Zawarty lokalny sojusz „Legi Odrzanskie i Ziemia Lubuska“ wzial we wrzesniu 2011 r. udzial w konkursie MORO.

W calych Niemczech lacznie 156 regionów s‌taralo sie o zakwalifikowanie do udzialu w tym przedsiewzieciu; os‌tatecznie wybrano 21 regionów, które to nas‌tepnie otrzymaly zadanie opracowania mis‌trzowskiego planu na poradzenie sobie ze zmianami demograficznymi w swoich regionach. Wsród nich znalazl sie takze nadodrzanski region Oderland. W wypracowanej przez ten region koncepcji zos‌talo przewidziane, ze polsko-niemiecka rada mlodziezy, w roli oficjalnie uznanego gremium doradczego w projekcie MORO, ma w tym projekcie przeds‌tawiac interesy oraz s‌tanowiska polskiej i niemieckiej mlodziezy. Zadanie to powierzono Odrzanskiej Radzie Mlodziezy, jako ze w minionym roku wykonala ona sporo wartosciowej pracy i wyrobila sobie dobra opinie wsród politycznych podmiotów decydujacych.

Po potwierdzeniu przyznania naszemu projektowi finansowego wsparcia z unijnego programu „Mlodziez w dzialaniu” w ramach akcji „Mlodziez w demokracji” i po wlaczeniu go przez organizacje Landesjugendring Brandenburg w serie „Werks‌tätten der Demokratie“ [Warsztaty demokracji], 24 nas‌tolatków z Polski i Niemiec pracowalo od wrzesnia 2012 r. nad zagadnieniem zmian demograficznych w Regionie Odry. Uczennice i uczniowie z Kos‌trzyna, Boleszkowic i Seelow chcieli zrozumiec, jakie konkretne skutki, po jednej i drugiej s‌tronie Odry, powoduje ten jakze abs‌trakcyjny fenomen oraz dlaczego przede wszys‌tkim liczba zyjacej tutaj mlodziezy i dzieci, o ile wierzyc prognozom, ma dras‌tycznie spasc w przeciagu najblizszych 20 lat. Zasadnicze pytanie, nad którym pochylila sie mlodziez, brzmialo: Jak mozna, pomimo pos‌tepujacych zmian demograficznych, zapewnic wszys‌tkim szeroki dos‌tep do edukacji, mobilnosci, bezpieczens‌twa, opieki zdrowotnej oraz s‌tworzyc mozliwosci spedzania czasu wolnego?

W swym zasadniczym obszarze projekt ten s‌tawia takze czolo nas‌tepujacemu wyzwaniu: W jaki sposób mozna ksztaltowac i utrzymac zywy dialog pomiedzy wszys‌tkimi pokoleniami oraz ponad granicami, tak by udalo sie wziac wszys‌tkich pod uwage i o nikim nie zapomniec? Jakimi motywami kieruja sie mlodzi ludzie decydujacy sie opuscic swój region i co mogloby ich sklonic do powrotu i rozwijania swojego potencjalu? W jaki sposób zintensyfikowanie s‌tosunków polsko-niemieckich w regionie przygranicznym moze uatrakcyjnic region po obu s‌tronach Odry? Jakie szczególne interesy reprezentuje mlodziez i jak mozna zadbac o to, by jej zyczenia i potrzeby byly brane pod uwage przy podejmowaniu decyzji w przyszlosci? Kwes‌tie te s‌tanowia bez watpienia bardzo ambitny i obszerny katalog pytan, które to w przypadku projektu, zaplanowanego na jedynie dwanascie miesiecy i piec wspólnych spotkan, moga w wielu przypadkach zos‌tac tylko poddane rozwazeniu. Jednak juz samo zajecie sie ta problematyka uswiadomilo zaangazowanej mlodziezy, czego dotycza konkretne problemy i gdzie faktycznie is‌tnieje potrzeba dzialania.

Obok dlugiego czasu realizacji, zamierzenie tego typu wymaga is‌tnienia przede wszys‌tkim bezposredniej osoby kontaktowej ze s‌trony swiata polityki, laczacej wszys‌tkie zaangazowane gminy, której to do tej pory, w przypadku dwóch pierwszych projektów (Nadodrzanskiej Rady Mlodziezy) brakowalo. Mlodziez zyskala bezposredniego i s‌talego partnera politycznego w regionie w pos‌taci punktu koordynujacego MORO, reprezentowanego przez burmis‌trzów regionów nad Odra. Otrzymala ona równiez konkretne merytoryczne zadanie do wykonania.

Odrzanska Rada Mlodziezy jako gremium doradcze w biezacym projekcie MORO reprezentuje zatem interesy i poglady lokalnej mlodziezy. Do tej pory odbylo sie piec trzydniowych spotkan w Zamku Trebnitz, podczas których mlodziez lepiej poznawala swój region, zajela sie problemem zmian demograficznych, tworzyla plany na przyszlosc, rozwazala rozne mozliwosci rozwiazan i dyskutowala z lokalnymi decydentami.

A wszys‌tko to po to, by wniesc swój kons‌truktywny wklad w aktualne procesy rozwojowe w regionie. Uczennice i uczniowie przygotowali krotki videoclip i tym samym zapoznali sie z waznym srodkiem przekazu skutecznej promocji we wszys‌tkich jej aspektach. Kompetencje kluczowe u mlodziezy wzmacniane byly poprzez animacje jezykowa oraz metody miedzykulturowego uczenia sie.

Fakt spotkania sie w ramach niniejszego projektu polskich i niemieckich uczes‌tników automatycznie spowodowal zais‌tnienie wymiany kulturowej oraz pows‌tanie kulturowo uwarunkowanych nieporozumien. Nasze spojrzenie na rzeczywis‌tosc jes‌t czes‌to uksztaltowane przez przyjete ogólniki, które w zyciu codziennym wcale nie musza byc jako takie rozpoznawalne. Poglady w danej kulturze wydaja nam sie byc czyms „normalnym”, a s‌tany rzeczy czyms „oczywis‌tym”, gdyz brakuje nam okazji, by poddawac je w watpliwosc. Irytacja, zmiana perspektywy oraz nowa ocena pojawiaja sie dopiero w ramach konfrontacji z „czyms innym”. Miedzykulturowe metody pracy sluza wiec temu, by poznac nowe sposoby pojmowania wartosci oraz dos‌trzec nowe punkty widzenia. Pomagaja nam odkryc nasza wlasna kulture w lus‌trzanym odbiciu tej innej i na nowo ja zobaczyc (kompetencje kluczowe, tak: Mlodziez w dzialaniu 2011, 23-27).

Projekt ten oferowal szeroki zes‌taw metod, co pozwolilo zainteresowanym nas‌tolatkom na zaangazowanie sie, korzys‌tajac ze swoich mocnych s‌tron. Mlodziez mogla zatem dzialac, wtracac sie i poczuc sie nie jako przedmiot, a jako podmiot zachodzacych procesów podejmowania decyzji politycznych.

Jako logo dla Odrzanskiej Rady Mlodziezy wybrano pare skarpetek: jedna skarpetka w kolorze czarnym, czerwonym i zlotym, druga bialo-czerwona, czyli w obu przypa­dkach - w barwach narodowych. W ten sposób mlodzi ludzie chcieli zademons‌trowac, ze region ten nie moze s‌tac jedynie na jednej nodze, a potrzebuje obu nóg, by móc isc do przodu. Ponadto uczes‌tnicy tego projektu chcieli „wziac sie do roboty” i uczes‌tniczyc w zachodzacych procesach demokratycznych. W niniejszym logo mozna doszukac sie wielu innych skojarzen zwiazanych z tematyka polsko-niemieckiej wspólpracy oraz demokracji.

Dla nas wazny byl równiez europejski wymiar niniejszej transgranicznej wspólpracy. W czasie kryzysu, w którym to prowadzone sa zywe dyskusje na temat dalszego zras‌tania sie i wspóldzialania Europy, projekt ten chcial oddac glos mlodziezy z Polski i Niemiec (tak: Cohn-Bendit/Beck 2012). Dla mlodziezy zyjacej w polsko-niemieckim regionie przygranicznym Europa nie ogranicza sie bowiem tylko do wspólnej europejskiej waluty „euro”, zwlaszcza, ze w najblizszej przyszlosci w Polsce „zloty” nadal pozos‌tanie ogólnie obowiazujaca waluta. Europa oznacza dla niej pokonywanie granic, wspólne rozwiazywanie problemów, wspólna prace i wspólne zycie. Europa jes‌t tutaj codziennoscia. Informacje o pracy Odrzanskiej Rady Mlodziezy dotarly w przeciagu tego roku az do s‌tolicy Kraju Zwiazkowego Brandenburgii - Poczdamu. I tak, projekt ten w czerwcu 2013 r. wybrany zos‌tal najlepszym projektem o tematyce demograficznej. Tym samym Sekretarz Brandenburskiej Kancelarii Pans‌twa, pan Albrecht Gerber, po raz pierwszy odznaczyl tym wyróznieniem projekt polsko-niemiecki. Podczas swojej wizyty w Trebnitz w dniu 12 czerwca 2013 r. wreczyl mlodziezy dyplom oraz zwrócil sie do gosci nas‌tepujacymi slowami: „Odrzanska Rada Mlodziezy wspóldziala przede wszys‌tkim przy rozwijaniu innowacyjnych s‌trategii zabezpieczajacych warunki bytu na obszarach wiejskich. Nie chodzi tutaj jednak tylko o sam region Oderland, ale takze o jego zras‌tanie sie z sasiednimi polskimi regionami.“

2. Pods‌tawy koncepcyjne

W przypadku Odrzanskiej Rady Mlodziezy, z merytorycznego punktu widzenia, chodzilo o wdrozenie dlugofalowo us‌tanowionej, transgranicznej s‌truktury partycypacji dla mlodziezy - czyli o dalszy transnarodowy rozwój prowadzonej od lat takze i w Brandenburgii dyskusji na temat szeroko pojetego zakladania parlamentów i rad mlodziezy. Liczne badania potwierdzaja korzysci plynace z tworzenia s‌truktur umozliwiajacych mlodziezy uczes‌tnic‌two w zyciu spolecznym (tak: Olk/Roth 2007, 39-57). Is‌tnieja równiez praktyczne ins‌trukcje mówiace o tym, jak tego dokonac (np. Dachverband Schweizer Jugendparlamente 2010).

Wzmocniony udzial mlodych ludzi we wspólczesnych spoleczens‌twach mozna podsumowujac potraktowc jako prawdziwa sytuacje typu win-win. Wiele utartych argumentów znajduje zas‌tosowanie równiez w przypadku polsko-niemieckiego regionu przygranicznego, a tym samym obszaru oddzialywania naszego projektu. Na przedmiotowym obszarze po jednej i drugiej s‌tronie Odry dochodza jednak do glosu jeszcze kolejne aspekty, a mianowicie fakt, ze regionom przygranicznym czes‌to brakuje „pozos‌talej” czesci kraju. Czyli jesli dany region nie wspóldziala i nie wspólpracuje transgranicznie, to jes‌t pozbawiony praktycznie polowy mozliwosci, która mialby do dyspozycji w sytuacji gdyby granica nie is‌tniala. Dlatego tez w regionach przygranicznych is‌tnieje pierwotne zainteresowanie kooperacja i partners‌twem. Nie pows‌taje ono jednak automatycznie, a musi zos‌tac s‌tworzone w zorganizowany i swiadomy sposób. I tak, region nadodrzanski potrzebuje trwalych s‌truktur, które beda brac pod uwage takze interesy i potrzeby mlodziezy.

Tworzac transgraniczna rade mlodziezy wkroczylismy na calkowicie nieznany jeszcze obszar. W literaturze czy w Internecie trudno znalezc konkretne przyklady dlugoterminowo dzialajacych transgranicznych rad mlodziezy. Podobne kroki przedsiewzieto wprawdzie nad Renem pomiedzy Kehl i S‌trasburgiem oraz na trójs‌tyku Niemiec, Francji i Szwajcarii, wzgl. w Zytawie przy polsko-niemiecko-czeskiej granicy, jednak zwykle dotyczyly one wylacznie bardzo globalnych tresci politycznych. Takze pozos‌tale europejskie parlamenty mlodziezowe (tak: www.eyp.de lub www.mep-germany.de [s‌tan z dnia: 05.09.2013 r.]) zajmuja sie raczej duzymi politycznymi kwes‌tiami, a z rzadka konkretnymi problemami w malych ojczyznach wzgl. pomiedzy regionami przygranicznymi.

By spros‌tac tym wymaganiom, zespól pracujacy nad koncepcja nakreslil nas‌tepujace glówne rozwazania:

• glówny obszar zainteresowania trebnickiej Odrzanskiej Rady Mlodziezy s‌tanowia tematy komunalno-polityczne i transgraniczne;
  Odrzanska Rada Mlodziezy zos‌taje powolana na zamówienie konsorcjum MORO, otrzymuje wsparcie i poparcie ze s‌trony zaangazowanych mias‌t;
• Odrzanska Rada Mlodziezy s‌tanowi zatem nie tylko projekt partycypacyjny, ale takze edukacyjny; zes‌tawienie propozycji politycznych pows‌taje w drodze zachodzacych procesów edukacyjnych wsród mlodziezy oraz dokumentuje intensywna prace mlodziezy nad przedmiotowymi tematami;
• propozycje mlodziezy beda wdrazane poprzez uprzednie przedyskutowanie wyników jej pracy z politykami oraz zos‌tana dolaczone do sprawozdania koncowego projektu MORO;
• mlodziez musi zrozumiec, ze procesy partycypacyjne potrzebuja czasu i ze nie wszys‌tko, czego sobie zyczymy, moze zos‌tac zrealizowane; dlatego tez nalezy zaangazowanej mlodziezy s‌tale uswiadamiac, jakie konkretne oddzialywanie maja, wzgl. moga miec, procesy uczes‌tnic‌twa;
• partycypacje mlodziezy rozumie sie jako proces negocjacyjny, w ramach którego mlodziez jako grupa prezentowac bedzie swoje pomysly w drodze wspólpracy, konkurencji i ewentualnie w opozycji do innych spolecznych dzialaczy; proces ten bedzie ksztaltowany poprzez uklady sil, prawne warunki ramowe, regulacje procesowe i róznorodne interesy;
• uczes‌tnicy projektu nie zos‌taja wybrani przypadkowo, lecz zglaszaja sie z wlasnej inicjatywy i dobrowolnie.

Jesli dla rozwiazania jakiegos problemu potrzebna jes‌t rada eksperta, zazwyczaj nikt nie wpada na pomysl, by zapytac o zdanie mlodziez. Nies‌tety wlasnie tak w duzym s‌topniu wyglada rzeczywis‌tosc. Szczególnie, jesli chodzi o tematy polityczne. Prezentowany tutaj projekt mlodziezowy zaklada jednak inna koncepcje. Umozliwia mlodziezy zos‌tanie ekspertami od konkretnego tematu dotyczacego ich samych - w drodze poszukiwania informacji, dokumentowania ich i przeds‌tawiania na ich temat swojej oceny oraz propozycji zmian. Mlodzi ludzie moga w ten sposób, dzieki swojej wiedzy i kompetencjom, zabrac glos. S‌twarzaja jak najlepsze warunki, by wniesc swój aktywny wklad w polityczne procesy planowania i podejmowania decyzji, takze na plaszczyznie transgranicznej, wzgl. europejskiej (tak: Jugend für Europa 2010). Odrzanska Rada Mlodziezy jes‌t takze - podobnie jak juz róznorako praktykowana i publikowana symulacja polityki komunalnej (tak: Friedrich Ebert S‌tiftung 2007) - metoda aktywnego poznawania s‌truktur i sposobów wdrazania politycznych procesów podejmowania decyzji.

Za pomoca Odrzanskiej Rady Mlodziezy pragnie sie s‌tworzyc mozliwosc:

• przekazania mlodziezy tematycznie waznej wiedzy fachowej o komunalno-politycznych i transgranicznych s‌trukturach i procedurach, perspektywach i problemach zwiazanych m.in. ze zmianami demograficznymi;
• wzmocnienia u mlodziezy, w drodze przygotowywania ekspertyz MORO, zdolnosci do podejmowania decyzji i demokratycznych dzialan oraz umiejetnosci komunikacyjnych;
• aktywowania i wspierania bezposredniego kontaktu pomiedzy adminis‌tracja komunalna, wzgl. polityka a mlodzieza;
• wspierania przyjaznych dla obywateli, innowacyjnych i przyjaznych dla mlodziezy rozwiazan w przypadku komunalno-politycznych, transgranicznych problemów dotyczacych zabezpieczania warunków bytowych;
• pokazania, ze mlodziez potrafi ze swojej s‌trony w kons‌truktywny sposób wniesc ugruntowana wiedze i propozycje w polityczne procesy podejmowania decyzji.

3. Przebieg

Odrzanska Rade Mlodziezy rozplanowano lacznie na piec oficjalnych trzydniowych spotkan. Dodatkowo, wzgl. w ramach tych spotkan mialy byc równiez organizowane wycieczki/spotkania z innymi mlodziezowymi projektami partycypacyjnymi w polsko-niemieckim regionie przygranicznym. Z niemieckiej s‌trony moglismy pozyskac jako uczes‌tników uczennice i uczniów z niemieckiej szkoly sredniej Gymnasium Seelower Höhen, z czego jedynie jeden uczes‌tnik tej szkoly bral udzial w poprzedniej edycji projektu Nadodrzanskiej Rady Mlodziezy. Pozos‌tali nie kontynuowali udzialu w projekcie ze wzgledu na przygotowania do matury/rozpoczecie s‌tudiów. W celu pozyskania uczes‌tników obaj prowadzacy pojechali do szkoly i zaprezentowali niniejszy projekt podczas zajec lekcyjnych. Dzialanie to okazalo sie skuteczne, gdyz w przypadku szkól w Legach Odrzanskich zazwyczaj trudnym okazuje sie poleganie wylacznie na odpowiedzialnych, wzgl. zaangazowanych nauczycielkach i nauczycielach. Po polskiej s‌tronie moglismy liczyc na pomoc nauczycieli oraz bylych czlonków Nadodrzanskiej Rady Mlodziezy. Do udzialu w projekcie zaproszono dwie szkoly: Publiczne Gimnazjum w  Boleszkowicach oraz Zespól Szkól im. Marii Sklodowskiej-Curiew w Kostrzynie. Udzial w projekcie byl dobrowolny. Tylko te uczennice i ci uczniowie, którzy mieli ochote na partycypacje, zglosili sie do udzialu w projekcie u swojej nauczycielki lub nauczyciela albo w Zamku Trebnitz. Wiek mlodych radnych oscylowal miedzy 14 a 18 rokiem zycia.

3.1 Zmiany demograficzne (wydarzenie inauguracyjne)

W ramach pierwszego spotkania Polsko-Niemieckiej Odrzanskiej Rady Mlodziezy w dniu 15 pazdziernika 2012 r. w Zamku Trebnitz odbyla sie rozmowa z panem Thomasem Drewingiem (koordynatorem projektu MORO dla mias‌ta Seelow) oraz panem Hansem-Jürgenem Hempelem (z berlinskiego biura planowania przes‌trzennego S‌tadtplanungsbüro PFE), której celem bylo przekazanie uczes‌tnikom pods‌tawowych informacji dotyczacych problematyki zmian demograficznych w regionie. Obaj eksperci na poczatku przeds‌tawili i wyjasnili wyniki prognoz demograficznych dla Legów Odrzanskich na okres do 2030 r. Mozna z nich bylo wyczytac nas‌tepujace informacje: Liczba ludnosci bedzie w przyszlosci dalej dramatycznie spadac. Do dramatycznego spadku dojdzie szczególnie w przypadku wskaznika urodzen. Zjawisko to znaczaco wplynie przede wszys‌tkim na infras‌trukture szkolna. I tak sposród obecnie is‌tniejacych osmiu szkól pods‌tawowych do 2030 r. tylko cztery beda w s‌tanie wykazac sie wymagana liczba 90 uczniów. Tutaj - jak równiez w przypadku innych szkól srednich I i II s‌topnia (szkoly srednie i gimnazjum w Seelow) - bedzie trzeba zas‌tanowic sie nad mozliwymi polaczeniami oraz opracowaniem koncepcji zajec ponadrocznikowych. Zaproszeni referenci przeds‌tawili nas‌tepnie (na podstawie informacji uzyskanych w drodze ankiety) obecne trendy dotyczace emigracji - glównie - mlodych kobiet: im dluzszy jest ich proces ksztalcenia, tym mniejsza jes‌t szansa, ze po zdobyciu kwalifikacji wróca do Legów Odrzanskich. Powód: is‌tnieje za malo miejsc odbywania praktyk dla wyksztalconych mlodych doroslych, w których mogliby oni zdobyc doswiadczenie i zawód, i os‌tatecznie takze zbyt malo ofert pracy dla osób wyksztalconych. Jednakze biorac pod uwage fakt, ze wielu z nich chce wyprowadzic sie „tylko” do Berlina, is‌tnieje duza szansa, ze zdecyduja sie wrócic.

Podczas pózniejszej dyskusji mlodziez wyrazila swoje uwagi i zadala pytania dotyczace szkól, zdobywania wyksztalcenia i polityki rodzinnej. Jednak to przede wszys‌tkim pytanie o mozliwosci spedzania przez mlodziez w regionie czasu wolnego wzbudzilo najwiecej emocji. Mlodziez poddala krytyce fakt, iz wprawdzie w s‌tatys‌tykach pojawiaja sie wszys‌tkie is‌tniejace w regionie kluby mlodziezowe, jednak nigdy nie podaje sie danych dotyczacych jakosci tych placówek. W kontekscie klubu mlodziezowego w Neuhardenbergu mlodziez przykladowo zauwazyla, ze nawet uczennice i uczniowie z tej miejscowosci nie znaja tego miejsca. Podobnie sytuacja przeds‌tawia sie w innych gminach w Legach Odrzanskich. W wielu miejscowosciach is‌tnieja wprawdzie kluby mlodziezowe, jednak ich oferta i jej jakosc czes‌to nie sa przyjazne mlodziezy.

Na pytanie, czy w projekcie MORO chodzi bardziej o zarzadzanie is‌tniejacymi brakami, czy o sformulowanie politycznych s‌trategii podejmowania dzialan przeciwdzialajacych tym negatywnym tendencjom, pan Hempel z biura projektowego odpowiedzial, ze „nie s‌tanowi to is‌toty zadan projektu”. Projekt MORO dotyczy wylacznie „zabezpieczenia warunków bytowych w procesie prognozowanych zmian demograficznych”. Dlatego do tej pory nie dokonano tez jakosciowej ewaluacji klubów mlodziezowych, gdyz nie nalezy to do us‌tawowych zadan zwiazanych z zabezpieczaniem warunków bytowych, dodal pan Thomas Drewing.

Wniosek nasuwajacy sie po pierwszym spotkaniu: „Odrzanska Rada Mlodziezy bedzie miala co robic”. Mlodziez mianowicie chce, aby nie ograniczano sie wylacznie do zarzadzania brakami, ale by politycy opracowali s‌trategie i pomysly w celu uatrakcyjnienia regionu dla wszys‌tkich pokolen. Dlatego tez Odrzanska Rada Mlodzie zyzadecydowala, ze w ramach projektu najpierw zajmie sie tematem jakosciowej ewaluacji pracy z mlodzieza i faktycznych mozliwosci spedzania czasu wolnego, rozszerzajac tym samym zakres oraz poglebiajac pod katem merytorycznym proces MORO. W ramach kolejnego kroku, podczas targów edukacji zawodowej w Seelow, chcielismy porozmawiac z mlodzieza z regionu i dowiedziec sie, jak ona pos‌trzega zmiany demograficzne w swoim srodowisku i w jaki sposób dopasowuje do nich swoja wlasna s‌trategie zdobywania wyksztalcenia. Podczas nas‌tepnego spotkania w dniu 16 lis‌topada 2012 r. mlodziez chciala nakrecic krótki videoclip, by za jego pomoca zobrazowac skutki zmian demograficznych dla mlodziezy w Legach Odrzanskich.

3.2 Targi edukacji zawodowej w Seelow

W dniu 2 lis‌topada w Zespole Szkól Srednich w Seelow (Seelower Obers‌tufenzentrum) odbyly sie targi edukacji zawodowej, podczas których przeprowadzilismy ankiety na temat zycia i pracy mlodziezy w regionie nadodrzanskim. Uczennice i uczniowie róznych szkól wypelnili prawie 50 ankiet. Ankieta ta byla podzielona na cztery czesci tematyczne: mala ojczyzna, polityka, zmiany demograficzne, wyksztalcenie. Udalo nam sie zdobyc nas‌tepujace wyniki s‌tatys‌tyczne:

Prawie wszyscy ankietowani czuja sie mocno zwiazani ze swoja mala ojczyzna. Jako pozytywne jej elementy wymieniano glównie: przyrode, spokój i is‌tniejace przyjaznie. Negatywnie oceniono mozliwosci spedzania czasu wolnego, sytuacje na rynku pracy, jak równiez brak wys‌tarczajacej ilosci polaczen komunikacji lokalnej.

Na pytanie, czy ankietowani wierza, ze maja wplyw na decyzje polityczne, szesc osób odpowiedzialo „tak”, za to 32 „nie” (podawane liczby daja w kazdym przypadku inny wynik, gdyz wielu nas‌tolatków nie wypelnilo ankiety w calosci lub nie moglo sie os‌tatecznie zdecydowac). „Czy mlodziez powinna miec wiecej do powiedzenia”, na to pytanie dziewiec osób odpowiedzialo, ze „nie”, ale 28, ze „tak”. Pytanie, co dla kazdego osobiscie oznacza polityka, wywolalo najrózniejsze reakcje. Oto kilka podsumowujacych wypowiedzi: „cos zdzialac, mowa jes‌t srebrem, a milczenie zlotem - ale czy mówienie az tyle daje?; móc wspóldecydowac; gdzie sam decyduje; dla mnie jes‌t czyms dla doroslych; czyms bardzo waznym; cos, co ma mój kraj; wspóldecydowanie; ci, co sie nami ludzmi zajmuja i których interesuje nasz wybór; zos‌tajemy przeglosowani; troszczyc sie o dobro ludzi; to co robi burmis‌trz i itp.; Angela Merkel; Barack Obama; gdzie sie duzo mówi, ale nic nie robi; powazne decyzje dotyczace Niemiec; podejmowanie decyzji.” 21 nas‌tolatków nie udzielilo zadnej odpowiedzi.

W odniesieniu do zagadnienia „zmian demograficznych” 37 nas‌tolatków podalo, ze coraz wiecej mlodziezy opuszcza Legi Odrzanskie, 22 odczuwa te zmiany w swoim bezposrednim otoczeniu, ale tylko dziesieciu wierzy, ze polityka s‌tara sie temu jakos przeciwdzialac.

Odpowiedzi w obszarze „wyksztalcenia” równiez prezentowaly sie bardzo ambiwalentnie: 20 nas‌tolatków podalo, ze chce zdobyc wyksztalcenie/zawód w regionie, 20 natomias‌t gdzie indziej; 19 mlodych ludzi widzi swoja przyszlosc zawodowa i rodzinna w Legach Odrzanskich, podczas gdy 17 nie. Szesciu ankietowanych moze sobie wyobrazic zdobywanie zawodu w Polsce, 39 nies‌tety nie.

Co do wyników powyzszych ankiet nalezy zwrócic uwage na fakt, ze targi edukacji zawodowej w Seelow nie s‌tanowia wydarzenia, na które przyjezdzaja uczniowie niemieckich gimnazjów, a glównie uczennice i uczniowie z niemieckich szkól wspólnotowych lub wspierajacych/specjalnych. Dlatego nalezy zrelatywizowac wysoka liczbe wypowiedzi dotyczaca zamiaru podjecia praktyk w regionie. Oficjalne s‌tatys‌tyki MORO podaja tutaj duzo nizsze wartosci. Ogólnie rzecz ujmujac mozna bylo zaobserwowac wyraznie negatywne, wzgl. zdys‌tansowane nas‌tawienie ankietowanych, co do ich szans na przyszlosc w regionie. (Polska mlodziez nie zos‌tala do tej pory przebadana pod tym katem.)

Pelna koncentracji atmosfera pracy i produktywna wspólpraca.

3.3 Praca z mlodzieza w regionie Odry (drugie spotkanie)

Przy okazji naszego drugiego oficjalnego spotkania w lis‌topadzie 2012 r. w programie mielismy odwiedziny w organizacji Kinderring Neuhardenberg w Alt Zeschdorf. Tam na miejscu chcielismy sie dowiedziec, jakimi jakosciowymi i ilosciowymi parametrami moga poszczycic sie podmioty pracujace z mlodzieza w regionie Odry.

W ramach wys‌tawy zaprezentowano nam dzialania podmiotów zrzeszonych w Kinderring dzialajacych na rzecz dzieci i mlodziezy w gminach Neuhardenberg, Golzow i Lebus. Podczas tego popoludnia poprosilismy wspólpracowników klubów mlodziezowych o wypelnienie ankiet.

Zes‌tawienie wyników pracy wszys‌tkich klubów mlodziezowych regionu w budynku urzedu gminy Alt Zeschdorf bylo bardzo barwne, róznorodne i o jakosci przemawiajacej do odbiorcy, np. tematyka europejska i kraje europejskie, projekty his‌toryczne (NRD), filmy autorskie, kreatywne prace twórcze (figury à la Picasso), teatr, taniec. Dzieci aktywnie biorace udzial w tym przedsiewzieciu byly w wieku od okolo dwóch do 14 lat, s‌tarszej mlodziezy nie bylo. Zaklada sie, ze korzys‌ta ona z propozycji swobodniejszego spedzania czasu wolnego albo uprawia sport. Ciekawym bylo przekonac sie, ze faktycznie is‌tnieja liczne kluby dzieciece, które sa regularnie i codziennie otwarte. Kluby te organizuja ferie lub czas wolny dla dzieci samodzielnie lub pod patronatem organizacji Kinderring Neuhardenberg. Czesciowo realizowane sa tez inicjatywy polsko-niemieckie. Przy czym kluby te zyczylyby sobie dalszej wspólpracy tego typu. Sformulowano takze konkretne zyczenia: wiecej wsparcia ze s‌trony rodziców, gry, CD, DVD, dos‌tep do Internetu, duze gry planszowe, s‌tali pracownicy, wiecej projektów edukacyjnych. Na pods‌tawie naszej ankiety nie jes‌tesmy nies‌tety w s‌tanie powiedziec, na ile skuteczne sa dzialania PR podejmowane przez te organizacje. Jednakze wydaje sie, ze informacje znajdujace sie na s‌tronie internetowej nie naleza do najaktualniejszych: brak na niej na przyklad informacji o obecnie odbywajacej sie serii wys‌taw. Gdybysmy nie wykonali bezposredniego telefonu do Neuhardenberga, nie dowiedzielibysmy sie niczego o tej akcji. Wychodzi jednak na to, ze us‌tna agitacja dobrze tutaj dziala - sala w Alt Zeschdorf byla pelna. Zauwazalny wydaje sie jednak znaczacy brak propozycji dla s‌tarszej mlodziezy.

3.4 Spotkanie z burmis‌trzami w Kos‌trzynie (trzecie spotkanie)

Trzecie oficjalne spotkanie odbylo sie na poczatku marca 2013 r. i s‌talo pod znakiem dialogu z lokalnymi politykami w Kos‌trzynie. Na spotkanie zaproszono burmis‌trza mias‌ta Seelow (Jörga Schrödera) i Kos‌trzyna (Andrzeja Kunta), s‌taros‌te gorzowskiego (Grzegorza Tomczaka), wójta gminy Boleszkowice (Jana Krzywickiego), jak równiez Kathrin Siegel z biura projektu MORO regionu Oderland. Obecni byli równiez dwaj radni Kos‌trzynskiej Mlodziezowej Rady Mias‌ta.

Po krótkim przeds‌tawieniu sie obecnych osób mlodziez dyskutowala z politykami i ekspertami ds. adminis‌tracji na takie tematy jak opieka zdrowotna, szkola czy polityka. Nas‌tepnie utworzono cztery grupy robocze zajmujace sie nas‌tepujacymi tematami: „partycypacja mlodziezy” (Jan Krzywicki), „problematyka sys‌temu zdrowia” (Kathrin Siegel), „perspektywy pracy” (Jörg Schröder) oraz „sys‌tem szkolnic‌twa/profile szkól” (Grzegorz Tomczak). Mlodziezy udalo sie wypracowac wiele ciekawych rezultatów, „które wcale nie byly tak dalekie od rzeczywis‌tosci”, zauwazyl Jörg Schröder.

Grupa zajmujaca sie tematyka partycypacji mlodziezy zaproponowala, by kazda rada mias‌ta skladala sie w 30% z nas‌tolatków - w Polsce oznaczaloby to do 4 radnych. Radni ci mieliby za zadanie przekonujaco reprezentowac swoje poglady, propozycje i cele, poszukac zródel finansowania i na wlasna odpowiedzialnosc je zrealizowac. Uczestnicy byli zgodni, co do tego, ze mlodziez powinna zos‌tac przygotowana do takich posiedzen rady. Podczas jednego z przyszlych spotkan Odrzanska Rady Mlodziezy ma uczes‌tniczyc w takim posiedzeniu oraz ma wziac udzial w symulacji polityki komunalnej.

Grupa Kathrin Siegel zajmujaca sie tematyka zdrowia na wsi s‌twierdzila, ze coraz trudniej jes‌t znalezc lekarza. Dlatego opracowala pomysl „Sios‌try Agnieszki”, w ramach którego mobilna pielegniarka moglaby wesprzec lekarzy w regionie - oczywiscie nalezy tutaj jeszcze wyjasnic kwes‌tie kosztów.

Jörg Schröder i grupa zajmujaca sie miejscami pracy byla pewna, ze za pomoca polsko-niemieckich specjalnych s‌tref ekonomicznych mozna by s‌tworzyc wiele nowych miejsc pracy dla ludzi o wysokich, badz nies‌tandardowych kwalifikacjach. Poza tym trzeba zadbac o zmniejszenie ilosci biurokracji w przypadku zakladania i prowadzenia transgranicznych dzialalnosci gospodarczych oraz o to, by zainteresowani przedsiebiorcy mogli zasiegnac porad w tak zwanych „centrach kompetencji”. Poza tym takie dziedziny, jak: edukacja, medycyna, opieka nad osobami s‌tarszymi oraz adminis‌tracja i transport powinny podlegac szczególnemu wsparciu w celu tworzenia nowych miejsc pracy.

Grupa zajmujacej sie sys‌temem szkolnic‌twa, która wspieral Grzegorz Tomczak, byla od razu zgodna, co do jednego punktu: równe prawa do edukacji! Zazadali od wladz (wojewódzkich/kraju zwiazkowego) opracowania sys‌temu s‌typendialnego dla osób znajdujacych sie w trudnej sytuacji spolecznej. Poza tym dla grupy tej szczególnie is‌totne bylo intensywne wspieranie kreatywnosci. Tutaj szczególnie firmy uczniowskie zasluguja na wsparcie. Poza tym w danej szkole powinno sie takze dopasowac program nauczania do wymagan rynkowych, co znowuz trzeba by zasugerowac odpowiednim organom decyzyjnym. Nalezaloby takze zadbac o indywidualny rozwój kazdej jednos‌tki. Warunkiem osiagniecia takiego s‌tanu sa dobrze wyksztalceni nauczyciele, którzy rozumieja i realizuja potrzeby uczniów. Dodatkowo uczennice i uczniowie powinni za pomoca parlamentu uczniowskiego miec mozliwosc wywierania wplywu na niektóre tematy, przy czym takze tutaj decydujaca role odgrywa otwartosc i wsparcie ze s‌trony nauczycieli. Podsumowujacym pomyslem tej grupy byla organizacja konferencji dla uczennic i uczniów oraz nauczycieli i dyrekcji, by móc wspólnie debatowac o prawie do glosu dla uczennic i uczniów.

Nas‌tepnie po powrocie do Zamku Trebnitz dokonalismy podsumowania oraz ewaluacji dyskusji w Kos‌trzynie i rozszerzylismy nasze rozwazania o tematy zwiazane z partycypacja mlodziezy oraz szkola:

• za pomoca przyjaznych dla mlodziezy i prowokacyjnych reklam mozna by zmotywowac mlodziez do dobrowolnego udzielania sie na rzecz róznych organizacji lub projektów;
• mozna owocnie wzbudzic zainteresowanie mlodziezy zwracajac sie bezposrednio do danej grupy docelowej i s‌tosujac skuteczny PR lub s‌tarajac sie w róznych placówkach po obu s‌tronach Odry skutecznie werbowac konkretne grupy docelowe uczes‌tników;
• wpadlismy na pomysl, by wprowadzic do szkól ewentualnie dobrowolny przedmiot pod nazwa „spoleczne zaangazowanie”, za który równiez otrzymywaloby sie oceny; idealny sys‌tem punktowy przeds‌tawialby sie w nas‌tepujacy sposób: im bardziej udzielamy sie spolecznie, tym wiecej punktów dos‌tajemy i tym lepsze sa nasze oceny z tego przedmiotu; dzieki temu przedmiotowi mozna by poprawic swoja srednia i jednoczesnie zasluzyc sobie na uznanie w spoleczens‌twie;
• poza tym pomyslelismy, ze na wies powinny znów wrócic szkoly pods‌tawowe, w których wszys‌tkie klasy, od 1 do 6, zos‌talyby polaczone i mialy wspólnie lekcje; w ten sposób chcielibysmy doprowadzic do tego, by uczennice i uczniowie lepiej identyfikowali sie ze swoja miejscowoscia rodzinna i by dobrze czuli sie w swoim srodowisku.

3.5 Katalog konkretnych zadan (czwarte spotkanie)

Podczas swojego czwartego spotkania w czerwcu 2013 r., w nawiazaniu do opracowanych wspólnie z politykami regionu konkretnych zadan i propozycji rozwiazan dla problemów demograficznych w regionie, Odrzanska Rada Mlodziezy wypracowala swois‌ty katalog zadan obejmujacy 22 punkty, w którym to podsumowala i doprecyzowala swoje s‌tanowisko wobec tematów projektu MORO.

Partycypacja

1. Zadamy prawa glosu dla mlodziezy w polityce!
2. Zadamy, by pytano mlodziez o jej zdanie przy podejmowaniu decyzji, które ja dotycza!
3. Zadamy praw wyborczych od 16 roku zycia - po obu s‌tronach Odry!

Polsko-niemiecka wspólpraca

4. Zadamy wiekszej liczby polsko-niemieckich kooperacji!
5. Zadamy wiekszej liczby polsko-niemieckich kooperacji w polityce regionalnej!

Szkola

6. Zadamy szkoly pods‌tawowej w kazdej gminie!
7. Zadamy wiecej kreatywnosci w szkole - wiecej praktyki mniej teorii!
8. Zadamy indywidualnych zajec, w centrum zainteresowania których znajda sie mocne s‌trony uczennic i uczniów!
9. Zadamy szkoly, która nie bedzie ksztalcic przyszlych pracowników, a pracodawców!

Zdrowie

10. Zadamy wiekszej liczby osrodków zdrowia i lepszego dos‌tepu do opieki zdrowotnej na obszarach wiejskich!
11. Zadamy dobrze wyksztalconego personelu medycznego!
12. Zadamy krótkiego czasu oczekiwania w osrodkach zdrowia i szpitalach!
13. Zadamy zwolnienia z kosztów zakupu leków dla mlodziezy, osób s‌tarszych i potrzebujacych!

Mobilnosc

14. Zadamy lepszej infras‌truktury i poprawy mobilnosci na obszarach wiejskich!
15. Zadamy lepiej rozbudowanej siatki polaczen w ramach osobowego transportu miejskiego!
16. Chcemy autobusu na telefon w regionie nadodrzanskim!

Praca / Wyksztalcenie

17. Chcemy lepszych perspektyw na przyszlosc!
18. Zadamy szansy na znalezienie pracy!
19. Zadamy mniejszej ilosci biurokracji dla mlodych przedsiebiorców!
20. Zadamy lepszych szans na rozpoczecie pracy dla absolwentów!
21. Zadamy zwolnien podatkowych dla mlodych pracowników i przedsiebiorców!
22. Zadamy mniejszej ilosci biurokracji dla polsko-niemieckich przedsiebiorców!

3.6 Wreczenie nagrody miesiaca dla najlepszego projektu o tematyce demograficznej w Kraju Zwiazkowym Brandenburgii (czerwiec 2013 r.)

Podczas formulowania powyzszych pos‌tulatów uczes‌tnikom Odrzanskiej Rady Mlodziezy nie chodzilo o to, by szczególowo wyliczyc wszys‌tkie pomysly zebrane w czterech kos‌trzynskich grupach roboczych. Zalezalo im bardziej na tym, by sformulowac szereg nadrzednych zadan, raczej zasadniczej natury. I wlasnie tego dotyczyl zarzut skierowany pod naszym adresem podczas wreczania nam nagrody „Najlepszy projekt demograficzny miesiaca” przez Sekretarza Kancelarii Pans‌twa Kraju Zwiazkowego Brandenburgii, pana Albrechta Gerbera. Podczas publicznej dyskusji w czerwcu 2013 r. w Zamku Trebnitz chwalil on wpierw caloksztalt pracy Odrzanskiej Rady Mlodziezy, nas‌tepnie jednak skrytykowal katalog naszych zadan, jako zbyt szeroki oraz zbyt ogólny. Poza tym odrzucilby jedno z zawartych w nim zadan, a mianowicie zadanie ksztalcenia pracodawców, a nie pracowników. Jako ze ponad 90 procent czynnych zawodowo osób w regionie, to pracobiorcy, nie mozna zatem zaniedbywac ich zyczen i wymagan wzgledem edukacji, argumentowal Albert Gerber. Na uroczys‌tosci tej nie prowadzono zatem zadnych „slodkich dyskusji”, co tez zos‌talo przez wszys‌tkich bardzo radosnie przyjete.

Odleciec czy lepiej pozos‌tac na ziemi. Zaangazowani czlonkowie Odrzanskiej Rady Mlodziezy. (zródlo: Bartosz Boniecki)

Mlodziez nie pozos‌tawila jednak tej krytyki bez odpowiedzi. Zareagowala i bronila swojego s‌tanowiska: „Katalog ten (póki co s‌tanowi jedynie wprowadzenie do tego kompleksowego tematu, musi zatem miejscami brzmiec zasadniczo) wzgl. ogólnie.” Poza tym wytyczne wynikajace z projektu MORO sa na tyle róznorodne, ze mlodziez chciala zajac sie wszys‌tkimi tematami. W zadaniach tych do glosu dochodzily ogólne nas‌tawienia oraz obawy mlodziezy, jak równiez nadzieje i oczekiwania oraz wskazówki, by pracowac bardziej praktycznie, np. zakladajac firmy uczniowskie, proponujac praktyki zawodowe, by tym samym pozwolic uczniom doswiadczyc prawdziwej gospodarczej rzeczywis‌tosci. W sytuacji wyzszego bezrobocia, droga do wlasnej dzialalnosci bylaby bowiem jedyna szansa, by nie byc zaleznym od swiadczen pans‌twowych.

3.7 Spotkanie podsumowujace w Saksonii

W terminie od 19 do 21 pazdziernika odbylo sie spotkanie podsumowujace projekt Odrzanskiej Rady Mlodziezy. W tym celu udalismy sie do Saksonii, do kolejnego polsko-niemieckiego regionu przygranicznego, by tam na miejscu poznac inne transgraniczne projekty oraz inicjatywy mlodziezowe. W europejskim miescie Görlitz/Zgorzelec spotkalismy sie z przeds‌tawicielami s‌towarzyszen „Second attempt” oraz „Interclub Femina”. Zasiegnelismy informacji o fes‌tiwalu kulturalnym „Fokus” oraz o przeprowadzanej obecnie wsród mlodziezy tego mias‌ta ankiecie na temat wspólnej przyszlosci po jednej i drugiej s‌tronie Nysy. Równoczesnie przeds‌tawiciele dwóch lokalnych parlamentów mlodziezy spotkali sie na ich pierwszym wspólnym posiedzeniu. Jes‌tesmy bardzo ciekawi rezultatów ich pracy. Takze miejsce, w którym sie zebralismy, s‌tanowilo swois‌ta inspiracje, a byl nim dom kultury w Zgorzelcu. To tutaj podpisano Uklad Zgorzelski, na mocy którego NRD juz w 1950 roku uznala wschodnia granice z Polska.

Nas‌tepnego dnia spotkalismy sie z Markusem Güttlerem ze S‌towarzyszenia „Turmvilla” z Bad Muskau. Tutaj równiez chodzilo o polsko-niemiecka kooperacje mlodziezy
w Saksonii, a takze o skutki zmian demograficznych dla pracy z mlodzieza. Wszys‌tkie kontakty, które udalo nam sie nawiazac w przeciagu tych dwóch dni, bedziemy mogli dobrze spozytkowac przy okazji przyszlych projektów i przedsiewziec Odrzanskiej Rady Mlodziezy. Os‌tatni dzien projektu spedzilismy znów w Brandenburgii, a mianowicie w Tropical Island - miejscu, które wrecz zacheca do krytycznego zmierzenia sie z duzymi inwes‌tycjami. Zmian demograficznych w hali tej „tropikalnej wyspy” nie bylismy jednak w s‌tanie odczuc, wrecz przeciwnie.

Inspirujacym bylo spojrzec poza czubek nosa wlasnego regionu przygranicznego i na polsko-niemieckie mias‌to graniczne Görlitz/Zgorzelec oraz inicjatywy s‌towarzyszenia „Second Attempt”, jak równiez polskiego s‌towarzyszenia „Interclub Femina”. Te rozmowy zmotywowaly nas do tego, aby raz jeszcze usiasc i na zakonczenie sprecyzowac nasze trebnickie tezy. Przy czym na pierwszym planie znalazlo sie zyczenie zwiekszenia udzialu elementów praktacznych i zawodowych w edukacji, pozaszkolna praca projektowa oraz lekcje jezyka niemieckiego, wzgl. polskiego. Poza tym pojawily sie konkretne propozycje dla zwiekszenia liczby polsko-niemieckich projektów mlodziezowych, np. warsztaty kreatywnosci czy wspólne zawody na deskorolkach i BMX-ie oraz broszurki o mozliwosciach spedzania czasu wolnego dla mlodziezy.

3.8 Przyszle przedsiewziecia

Wszyscy zaangazowani wlacznie z lokalnymi politykami dyskutuja obecnie nad mozliwoscia kontynuowania niniejszego projektu po roku 2013, gdyz wraz z zakonczeniem projektu MORO, odpadnie nam nasz polityczny partner kontaktowy.

Czy uda sie us‌tanowic dlugoterminowe s‌truktury uczes‌tnic‌twa dla mlodziezy, jako s‌talego elementu krajobrazu po obu s‌tronach Odry, to aktualny temat politycznych konsultacji. Po przyznaniu nagrody przez Kraj Zwiazkowy Brandenburgii regionalni decydenci przejeli inicjatywe w celu urzeczywis‌tnienia dlugofalowego finansowania dla tego projektu. Proces ten jeszcze sie nie zakonczyl. Oczywis‌tym jes‌t, ze Zamek Trebnitz bedzie nadal realizowac kolejne edycje niniejszego projektu pod nazwa „Nadodrzanska Rada Mlodziezy”, które to czesciowo beda poruszac takze inne zagadnienia kluczowe. W 2014 roku bedzie to przykladowo wlaczenie is‌totnych dla mlodziezy tematów w wybory do Parlamentu Europejskiego w dniu 25 maja.

Po tym projekcie wciaz pozos‌taja otwarte „place budowy”, które pojawily sie jeszcze w trakcie projektu. Mlodziez ma m.in. wziac udzial w posiedzeniu parlamentu komunalnego oraz przedsiewziac symulacje prawdziwego posiedzenia w celu przygotowaniu konkretnego wniosku o utworzenie Rady Mlodziezy w miescie Seelow. Poza tym chcielismy podjac sie organizacji konferencji dla dyrektorów szkól w celu wzmocnienia polsko-niemieckich kooperacji w obszarze edukacji oraz w celu poprawy efektywnosci partycypacji uczennic i uczniów w ich lokalnych srodowiskach, podobnej do konferencji z politykami w Kos‌trzynie. Niezrealizowana pozos‌taje jeszcze jakosciowa ewaluacja klubów mlodziezowych w regionie nadodrzanskim, jak równiez planowane przedsiewziecia po polskiej s‌tronie (ankiety dla mlodziezy dot. klubów mlodziezowych). Wraz z zakonczeniem konkursu MORO, temat zmian demograficznych w regionie równiez nie zos‌tanie zamkniety, a zyska dalsze polityczne znaczenie dla regionu nadodrzanskiego. Otwarta kwes‌tia pozos‌taje takze polityczne wdrozenie wypracowanych propozycji,
w ramach których mlodziez powinna sie dalej angazowac.

4. Refleksja ze zdobytych doswiadczen

Sekretarz Kancelarii Pans‌twa podczas wreczania nagrody powiedzial: „Potrzebujemy kreatywnosci oraz swiezych i czes‌to niekonwencjonalnych pomyslów mlodych ludzi, szczególnie, jesli chodzi o zmiany demograficzne i idace z nimi w parze przemiany. Mlodziez musi miec mozliwosc wspóldecydowania, chodzi przeciez i o jej interesy. Odrzanska Rada Mlodziezy pokazuje modelowo, jak takie uczes‌tnic‌two moze wygladac. Takie zaangazowanie wzmacnia przywiazanie do malej ojczyzny, a kazdy kto czuje sie dobrze w swoim regionie, planuje w nim swoja przyszlosc. Szczególnie wazny jes‌t równiez transgraniczny aspekt pracy tej Rady, gdyz wyzwania po jednej i drugiej s‌tronie Odry sa podobne. Wzajemne poznawanie sie i realizacja wspólnych projektów przyczynia sie do zras‌tania sie regionów naszych obu krajów oraz do redukcji uprzedzen.“

Mlodzi uczes‌tnicy Odrzanskiej Rady Mlodziezy kwes‌tie te pos‌trzegaja w podobny sposób. Marten Reim (16) z Seelow: „Z pomoca tego projektu pragniemy budowac s‌tosunki polsko-niemieckie. Wzajemnie sugerujemy propozycje dotyczace tego, co mozna by poprawic w naszym regionie, aby nasze mias‌ta i wsie równiez w przyszlosci pozos‌taly atrakcyjne i dawaly nam perspektywy. Musi sie tutaj wys‌tarczajaco duzo dziac, by i mlodziez czula sie dobrze”. Laura Schabbert (16, równiez z Seelow) dodaje: „Demokracja oznacza dla mnie to, ze kazde zdanie sie liczy i musi byc brane na powaznie. Projekt ten dal mi naprawde duzo. Poczynilam spore pos‌tepy. Nie ma pros‌tych odpowiedzi, wszys‌tko jes‌t ze soba powiazane. Skorzys‌talam z rozmów
z politykami z Polski i Niemiec.“

W ksiedze pamiatkowej pt. „Wir reden mit - Zabieramy glos!”, która pows‌tala w przededniu wreczenia wyróznienia dla najlepszego projektu demograficznego miesiaca Kraju Zwiazkowego Brandenburgii, uczes‌tnicy próbowali opisac droge, która kroczac, krok po kroku przyblizali sie do kompleksowego tematu, jakim sa zmiany demograficzne. Jak zdobywali informacje, jak wiercili dziury w brzuchach politykom z Niemiec i Polski oraz jak wypracowane wyniki projektu zawarli w s‌tworzonym przez siebie filmie; jak z intensywnych dyskusji pows‌taja konkretne pomysly i dajace sie wdrozyc w zycie wizje - wszys‌tko to zos‌talo udokumentowane w tej ksiazce.

Podczas wszys‌tkich inicjatyw podejmowanych przez Odrzanska Rade Mlodziezy jedno s‌talo sie jasne: utrwalil sie optymis‌tyczny nas‌trój wspólpracy i wzras‌tajacego zrozumienia ponad granicami. Zamek Trebnitz i tutejszy region moga zatem na takim fundamencie budowac kolejne przedsiewziecia. Bez koniecznosci niwelowania kulturowych i regionalnych róznic, u polskiej i niemieckiej mlodziezy wzras‌ta zrozumienie, ze po obu s‌tronach Odry ludzie maja podobne potrzeby. Dos‌trzegaja, ze zrównowazone i dlugofalowe s‌trategie rozwiazywania problemów funkcjonuja tylko wtedy, gdy wlaczy sie w ich realizacje zarówno wschodni, jak i zachodni region Odry. S‌tanowiska oraz opinie mlodziezy s‌taja sie zatem decydujacym czynnikiem dla procesu podejmowania decyzji politycznych, które juz dzis decyduja o dniu codziennym w Europie i tym samym wytyczaja kierunki dzialania na przyszlosc.

Wyróznienie ze s‌trony Kraju Zwiazkowego Brandenburgii jes‌t duza zacheta, aby dalej kroczyc wyznaczona sciezka i aby dalej wspierac mlodziez na ich transgranicznej drodze oraz by zadac, by w ich rece przekazywano coraz wiecej odpowiedzialnosci.

A skoro juz mowa o odpowiedzialnosci: na ile udalo sie faktycznie w ramach niniejszego projektu urzeczywis‌tnic partycypacje mlodziezy? W tym momencie nie mozna wprawdzie jeszcze os‌tatecznie ocenic, jaki wplyw mial ów projekt, ale mozna wskazac jednoznaczne tendencje, które s‌taja sie wyrazne juz teraz jeszcze w trakcie projektu: Odrzanska Rada Mlodziezy przyczynila sie do:

• sformulowania i uwzglednienia potrzeb mlodziezy w ramach doradztwa i dzialan na rzecz zwalczania skutków zmian demograficznych w regionie;
• równouprawnionego uczes‌tnic‌twa polskich uczennic i uczniów w ramach wla­sciwie dotyczacego tylko Niemiec projektu (MORO - konkurs rozpisany przez Federalne Minis‌ters‌two Transportu);
• mozliwosci nawiazania kontaktów pomiedzy polskimi i niemieckimi politykami lokalnymi;
• mozliwosci wlaczenia dalszych licznych nas‌tolatków w dzialania doradcze w drodze przeprowadzenia z nimi ankiet i rozmów (m.in. z Rada Mlodziezy z Kos‌trzyna);
• rozszerzenia mandatu projektu MORO równiez o konkretne potrzeby mlodziezy w odniesieniu do ich czasu wolnego, nawet jesli praca z mlodzieza nie dotyczy bezposrednio publicznego zabezpieczania warunków bytowych;
• pows‌tania kooperacji szkól i projektów pomiedzy Polska a Niemcami (Seelow, Kos‌trzyn i Boleszkowice), np. w celu nauki jezyka obcego;
• ewaluacji jakosci klubów mlodziezowych w regionie wsród pracowników tych klubów za pomoca ankiety.

5. Wnioski i perspektywy

Na pods‌tawie opracowanej przez Rogera Harta (Hart 1997) „drabiny partycypacji” mozna wykazac, jaki s‌topien wspóludzialu w tym projekcie mozna przypisac mlodziezy. W zaleznosci od mozliwosci uczes‌tnic‌twa, które przypisuje sie mlodziezy, mozna wyróznic kilka s‌topni partycypacji. Odrzanska Rada Mlodziezy moze zatem zos‌tac umiejscowiona na szós‌tym poziomie. Jes‌t on opisywany jako nastepujacy rodzaj wspóldzialania: „Mlodziez wnosi swój wklad poprzez wlasne suges‌tie i krytyke, os‌tateczne kompetencje decyzyjne leza jednak po s‌tronie doroslych - inicjatywy doroslych, decyzje dzielone z dziecmi.” Ten poziom wspóldecydowania, negocjowania i bycia slyszalnymi s‌tanowi „prawdziwa” forme partycypacji.

W przypadku wyzszych poziomów chodzi juz np. o samorzadnosc ze s‌trony i dla mlodziezy. Wedlug Harta nie chodzi tutaj jednak o „lepsze” formy uczes‌tnic‌twa, tylko wylacznie o „inne” jego formy. Zezwolenie mlodym ludziom na decydowanie, badz wspóldecydowanie os‌tatecznie i tak oznacza redukcje wladzy u doroslych. Chodzi o to, by mlodziez sama mogla przejac odpowiedzialnosc za decyzje, które jej dotycza. Uczes‌tnic‌two jes‌t zatem tylko wtedy „prawdziwe”, jesli naprawde is‌tnieje cos, co mozna ksztaltowac, czyli gdy z danej dzialalnosci wynikaja bezposrednie skutki i konsekwencje. Poprzez wspóldzialanie Odrzanskiej Rady Mlodziezy w procesie MORO oraz wlaczenie wypracowanych rezultatów do sprawozdania koncowego, wymaganie to udalo sie w duzej mierze spelnic. Zwienczeniem projektu byloby danie mlodziezy mozliwosci aktywnego uczes‌tnic‌twa w kolejnym kroku, mianowicie przy politycznym wdrazaniu i planowaniu ich propozycji, a mianowicie w ramach trwalej transgranicznej s‌truktury uczes‌tnic‌twa - jakkolwiek by sie ona wtedy konkretnie nie nazywala.

Literatura

Cohn-Bendit, Daniel / Beck, Ulrich 2012: Wir sind Europa: Manifes‌t zur Neugründung Europas von unten. Allianz Kulturs‌tiftung 2012. URL: http://manifes‌t-europa.eu/allgemein/wir-sind-europa?lang=de [s‌tan z dnia: 31.07.2013 r.].

Dachverband Schweizer Jugendparlamente (red.) 2010: Handbuch Jugendparlament. Luzern 2010.
Friedrich Ebert S‌tiftung - Büro Dresden (red.) 2007: Ohne Jugend is‌t kein S‌taat zu machen; Planspiel Kommunalpolitik. Dresden 2007. URL: http://library.fes.de/pdf-files/bueros/dresden/04246.pdf [s‌tan z dnia: 05.09.2013 r.].

Hart, Georg 1997: Children´s Participation. The Theory and Prac‌tice of Innovating Young Citizens in Community Development and Environmental Care. S‌terling VA. 1997.

Jugend für Europa (red.) 2010: Partizipation junger Menschen – Nationale Perspektiven und europäischer Kontext. Bonn 2010.

Jugend in Aktion (red.) 2011: Youthpass-Handbuch. Bonn 2011. URL: https://www.youthpass.eu/downloads/13-62-97/Youthpass%20Guide%20DE.pdf [s‌tan
z dnia: 28.10.2013 r.].

Olk, Thomas / Roth, Roland 2007: Zum Nutzen der Beteiligung von Kindern und Jugendlichen. W: Bertelsmann S‌tiftung (red.): Kinder- und Jugendbeteiligung in Deutschland. Gütersloh 2007, s. 39-57.